शुसिल कोइराला
काँग्रेस कार्यवाहक सभापती
१ स्व गिरिजाप्रसाद कोइरालका कस्तो स्वभावको हुनुहुन्थ्यो ?
० उहाँ अत्यन्तै साहसी हुनुहुन्थ्यो । जस्को उदाहरणका रुपमा उहाँले सुरजपुरा काण्ड रुपन्देही कटारी काण्ड उदयपुर र प्युठान काण्डमा कत्ति पनि बिचलित नभएर शाथीहरुको अग्रीम मोर्चामा उभिएर लड्नुभयो । कहिल्यै पनि आराम गरेर नबस्ने अत्यन्तै कृयाशिल व्यक्तित्वका रुपमा उहाँलाई मान्न सकिन्छ । उहाँ हिँडिरहने पार्टीका साथीहरुलाई भेट्ने छलफल गर्ने कुरा सुन्ने र जिम्मेवारी दिईरहने गुर्न हुन्थ्यो । उमेर ढल्किसक्दा पनि उहाँ सकि्रय भैरहने नेता हुनुहुन्थ्यो । उहाँका विषयमा मलाई आमाले भनेको कुरा याद छ । उहाँ अत्यन्तै सामाजिक स्वभावको हुनुहुन्थ्यो । सानो हुँदादेखि नै घरका मान्छेलाई नभनेरै भए पनि उहाँ साईकल लिएर टाढा-टाढा सम्मका दुःखी बिमारी भएका आफन्त छरछिमेकी र गाउँलेहरुको सेवामा दगुर्नुहुन्थ्यो । त्यतिमात्र होइन भएको पैसा र समय पनि दःखी विमारीको सेवा औषधीमा खर्चनुहुन्थ्यो उहाँ जुटमीलमा ठूली आमाको छोरा गेहेन्द्र शर्मा र भान्जासंग काम गर्न जानुभयो । त्यहाँवाट नै । राजनीतिक रुपमा उहाँ अगाडी आउनुभयो । त्यहाँ मालिक र कामदारको बिचमा उहाँ समन्वयकारी भुमिकामा लाग्नुभयो । पछि गएर कामदारहरुलाई अन्याय हुनथाले पछि उहाँ कामदारको पक्षमा बोल्ने लडने गर्न थाल्नुभयो । त्यहीँवाट उहाँको सुरुको राजनीति जीवन सुरुवात भएको हो ।
२ हरेक ठूला व्यक्तिहरुको जीवनमा कसैन कसैले प्रभाव पारेको हुन्छ गिरिजाबाबुको जीवनमा त्यस्तो को व्यक्ति थियो ?
३ गिरिजाबाबुको छाँया जस्तै बनेर तपाई काम गरिरहनु भयो र गर्दै हुनुहुन्छ उहाँको कुन पक्षबाट तपाई प्रभावित हुनुभयो ?
० उहाँको अत्यन्तै सरल स्वभावले मलाई छोएको छ । साना वालवालिकादेखि आफुभन्दा कनिष्ठ राजनीतिज्ञसंग पनि वहाँ शाथीलाई जस्तै व्यवहार गर्नुहुन्थ्यो । म पनि १५ बर्ष कान्छो हुँ दाजुभन्दा । कहिल्यै सानो भनेर हेर्नु भएन ।
४ गिरिजाबाबुको खराव बानी के थियो जो तपाईलाई सुधारेको भए हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ ?
० मलाई चित्त नबुझेको कनै बानी नै थिएन गिरिजादाजुको । तर पनि उहाँले चुरोट नपिएको भए अझै नेपालको अबस्थालाई शान्तिमय रुपमा अबतरण दिनुहुन्थ्योकी जस्तो लाग्छ ।
५ सर्वगुण सम्पन्न त कोही हुँदैन नी ?
० उहाँको एउटा बानी थियो अत्यन्तै जिद्दि बानी । त्यस्लाई खराव भन्ने की के भन्ने कुनै कुरा उहाँले आँट्ने भयो भने एकदमै हानिएर जाने गरि छाड्ने बानी थियो ।
६ वहाँमा रचनात्मक भन्दा ध्वँसात्मक प्रवृति बढी थियो भनिन्छ नी ?
० त्यो बेलामा के ध्यँसात्मक भन्ने । तानाशाही व्यवस्था थियो वहाँ अत्यन्त बिद्रोही स्वभाव को हुनुहुन्थ्यो कसैसंग झुक्दै न झुक्ने । सानदाजुसंग वहाँको धेरै कुरा मिल्दैन थियो । मलाई नै ुसुशिल सानदाजुलाई यसो भननु भनेर अह्राउनु हुन्थ्यो । हामी बनारसमा निर्वासनमा रहँदा असाध्यै दुःख थियो । त्यति बेला उहाँले अब निर्णायक आन्दोलन गर्नुपर्छ भन्नुभयो । पैसा छैन शक्ति छैन तर गर्ने नै भनेर आँटि हाल्नुभयो । त्यतिबेला ठूलै काण्डहरु भए । प्लेन अपहरण गर्ने योजनाकार नै उहाँ हुनुहुन्थ्यो । ७ गिरिजाबाबु कम्युनिष्टहरुको सुरुदेखिकै विरोधी हुनुहुन्थ्यो रे ! यहाँ सम्मकी ुभारत छोडोु आन्दोलनमा कम्युनिष्टहरुले बिटिसहरुलाई शाथ दि एभनेर कम्युनिष्टलाई उहाँले घृणा गर्न थाल्नुभयो नेपालमा पनि माले मसाले मण्डले एउटै हुन भन्नुभयो पछि आएर उग्रवादी कम्युनिष्टसंग निकटता देखियो र कतिले त कम्युनिष्टलाई पुलपुल्याउनुभयो भन्ने आरोप पनि लगाए यस्तो किन गर्नुभयो जस्तो लाग्छ ?
० त्यसो होइन । त्यो के हो भने विपी पनि संयुक्त मोर्चा विरोधी हुनुहुन्थ्यो । जनमत संग्रहताका एउटै मोर्चा बनाउँ भन्दा विपीले यत्रो संघर्ष गरेउँ तपाईहरु पनि आफ्नो पार्टी बनाउनुस भन्नुभयो । हामी आफ्नो किसिमले गर्छौ आँखिर हाम्रो उदेस्य प्रजातन्त्रको प्राप्ति न हो भन्ने गर्नुभएको थियो । संयुक्त रुपमा जाँदा पार्टी बलियो हुन्न त्यसैले र्कागत एकता गरौं भन्नु भएको थियो । कार्यगत एकताको परिभाषा भनेको तपाई आफ्नो किसिमले लाग्नुस हामी आफ्नो किसिमले लड्छौं भन्ने थियो । संयुक्त मोर्चा विपीले गर्नुहन्न भन्नुभयो । पछि राजनीतिक घटनाक्रम फेरिँदै गए । २०४६ को आन्दोलन पछि काँग्रेस बहुमतमा आयो । गणेशमानजीले मनमोहन अधिकारीसंग संयुक्त बक्तव्य निकाल्नु भयो । त्यसैलाई संयुक्त आन्दोलनको रुपमा परिभाषित गरिन थाल्यो ।
८ पछिल्लो समयमा गिरिजाबाबुले माओवादीसंग जुन निकटता राख्नुभयो त्यो राजनीति थियो कि माओवादीले प्रभाव पारेको हो ?
० माओवादीले प्रभाव पार्नसक्ने कुरै भएन । मुलुकमा फैलिएको हत्या िहंसा अपहरण र आतंकको सिलसिलालाई देखेर उहाँले एउटा निश्चय गर्नुभयो । यहि अवस्था रहिरह्यो भने देश कहिले पनि अगाडी बढ्न सक्दैन भन्ने । त्यसैले अमन चयन र शान्तिका लागि माओवादी लाई राजनीतिको मूलधारमा ल्याउनु भयो । माओवादी पनि त्यही बाटोको खोजीमा थियो । सुरक्षित राजनीतिक अवतरण खोजीरहेको थियो । त्यसैले माओवादी संग कुरा गरेर उनीहरुलाई १२ बुँदे समझदारीमा ल्याउनुभयो । माओवादी सम्झौतमा आईसके पछि विश्वास दिलाउन उनीहरुको शुरक्षाको ग्यारेन्टी गर्नुभयो । भनेको सबै कुरा पुर् याई दिनुभयो । उदेश्य मात्र शान्ति स्थापना गर्ने थियो । ९ स्व। गिरिजाबाबुले माओवादीलाई प्राथमिकता दिए पनि माओवादीले उहाँलाई कुनैपनि हालतमा राष्ट्रपति हुन नदिने भुमिका खेले त्यो विश्वासघात प्रति उहाँको के प्रतिकृया थियो ?
० त्यसबेला म नेपालमा थिएन । उपचारका लागि बाहिर गएको थिएँ । त्यसबारे मैले केही बुझ्नै पाएन ।
१० उहाँ राजनीतिक प्रेरण कस्लाई मान्नुहुन्थ्यो ?
० सानदाजु नै हो । विपी सानदाजु सँधै भन्नुहुन्थ्यो प्रजातान्त्रिक आन्दोलनलाई यहाँसम्म ल्याई पुर् याउन गिरिजाले नै सहयोग गरेको हो भनेर । साथीहरुलाई सहयोग गर्ने भेट्ने ज्यान फालेर लाग्ने संगठन निर्माण गर्ने उहाँको फरक शैली थियो । जनमत संग्रहताका हामी नाका नाकामा खटिएका थियौं । एकपटक जयनगरमा खटिएका थियौँ । त्यस्लाई कुनै असर नपुगोस भनेर हामी त्यहाँ खटिएका थियौं । उहाँलाई धेरै असन्चो भैसकेको थियो । फेरी जानुभयो । के भयो भन्दा भन्दै भन्नु भएन । कार्यकर्तालाई हौसला दिन उहाँ सिरिएस नभए सम्म खटिइरहनुभयो । पछि हालका राष्ट्रपति डा. रामवरण यादवलाई बोलाएर सलाईन चढायौं । त्यसले पनि उहाँलाई बिशेख भएन । चारदिन सम्म अस्पतालमा भर्ना गर् यौं । त्यो बानी जीवनको अन्तिम दिनसम्म रहिरह्यो । मृत्युशैयामा पनि उहाँले अस्पताल बस्दैन भन्नुभयो । बोलि रोकिँदा पनि उहाँले जो-जो नेता भेट्न आए सबैलाई हाउभाउबाटै भए पनि जिम्मेवार बन भन्नुभयो । म त्यहिँ थिएँ प्रचण्ड जी भेट्न आए उहाँ लगाएतच सबै भेट्न आउने नेतालाई उहाँले ुतिमीहरुको काँधमा जिम्मेवारी आएको छ जिम्मेवार बनेर जानु भन्नुभयो ।
११ नेपाली काँग्रेसले जहिले पनि राजा र कम्युनिष्टवाट मार मात्रै खाँदै आयो अन्तिममा दुईटा मध्य एउटालाई छान्नुपर्दा कम्युनिष्टलाई छान्नुभयो यस्को कारण के हो ?
० गिरिजाबाबुले संवैधानिक राजा बनेर बस हामी मान्छौं भन्नु भएकै हो । उहाँले राजालाई पटक-पटक सम्झाउनु भयो । यतिसम्म मात्रै जाँदा ठिक होला भनेर सल्लाह पनि दिनुभयो तर राजाले मिचेरै लगेपछि उहाँले राजलाई लत्याईदिनु भएको हो ।
१२ गिरिजाबाबुलाई माओवादीले दुःख दिएको देख्दा राजालाई हटाएर गल्ति पो भयोकी भनेर सोच्नु त भएन ?
० त्यसो कहिल्यै सोच्नु भएन । वहाँ दृढ भएर अगाडी बढ्नु हुन्थ्यो । फर्केर हेर्ने बानी नै थिएन ।
१३ गिरिजाबाबुको के कुरालाई पार्टी अगाडी बढाउने कुरामा तपाई मार्गदर्शनको रुपमा लिनुहुन्छ ?
० मुलुक अत्यन्तै कठिन परिस्थितिबाट गुजि्ररहेको छ । यो परिस्थितिमा जुन बाटो गिरिजाबाबुले देखाउनु भएको छ त्यही एकता सहमती र सहकार्यको बाटोवाट अगाडी बढ्नुको बिकल्प छैन । उहाँको यो मान्यतालाई पार्टी भित्र र बाहिर लागु गर्नैपर्छ । त्यसैको लागि उहाँले पार्टी मिलाउनु भएको हो । अन्यदलहरुलाई मिलाउनुभयो । हामीहरु पनि अहिले पार्टी्रदेखि उच्च स्तरीय राजनीतिक संयन्त्रमा त्यहि एकता सहमती र सहकार्यलाई स्थापित गर्न खोजिरहेकाछौं । माओवादीसंग पनि त्यहि आग्रह गरेकाछौं । माओवादीले पनि अभिभावक भनेकाले उहाँको बाटो नछोड्न प्रचण्डजीलाई पनि वार्ताका क्रममा भनिरहेकाछौं । हामी १२ बुँदे ८ बुँदे र शान्ति सम्झौताकै लाईनमा लागिरहेकाछौं । तर माओवादी कुरा गर्दा अत्यन्तै फरासिलो कुरा गर्ने व्यवहारमा अझ पनि धम्क्याउने लुट्ने कुट्ने मार्ने काम गरिरहेकोछ । त्यसैले हामीले भनिरहेका छौं यो सबै बन्द गरेर अगाडी बढ्नुस र लोकतान्त्रिक संविधान निर्माणमा सघाउनुस । प्रजातन्त्रका लागि राणा कालमा पनि लडेका हौं । पाचायती व्यवस्था हुँदा पनि लडेका हौं । ३३ बर्ष जेल नेल दण्ड सजाय भोगेउँ त्यहाँ पनि सम्झौता गरेनौं । ०४६ पछि पनि राजासंग सम्झौता गरेनौं । संवैधानिक राजा मानेकै हौं । प्रजातन्त्रको आधारभूत मान्यतालाई कुल्चिए पछि फालेर हिँड्यौं । प्रजातन्त्रको आधारभूत कुरामा हामिले कहिल्यै सम्झौता गरेनौं । माओवादीसंग पनि हामी सम्झौता गर्दैनौ । प्रजातन्त्रसंग जो-जो टकराए ितं टिकेनन् । हाम्रो आग्रह छ अहिलेको समयको मागलाई बुझेर अगाडी हिँड्नुस । यति गर् यो भने गिरिजाबाबु प्रति साँच्चिकै सम्मान हुनेछ ।
No comments:
Post a Comment